Intern Bunkernummer
KH M 02
Lokatie
Knokke Heist
Toegankelijkheid
Volledig vrij
Aantal kamers
2 toegangssassen en 1 centrale kamer
Type bunker
Manschappenverblijf met mitrailleuropstelling buiten
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is heden het gemakkelijkst terug te vinden komende vanaf de Graaf Leon Lippensdreef.
  • Komende vanaf deze weg (kant parking van het Zwin), kan je best even meegaan in de bocht en dan links afbuigen in een overharde wegel waarna u meteen iets verder naar links de Nieuwe Hazegraspolderdijk tegen komt.
  • Het bunkertje staat dan recht voor u.
  • Iets meer links in de dijk komt u al voorbij de eerder gemelde Duitse WOII telefoonbunker.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing op deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Deze structuur is er op terug te vinden als (19+). Het is de eerste structuur langs de Nieuwe Hazegraspolderdijk. De structuur valt te beschouwen als een verbindingsbunker tussen "Stützpunkt Bayern Schanze" en het "Stützpunkt Wilhelm".

De meest nabijgelegen structuren zijn de 2 kleine manschappenbunkers - verschansingen intern geklasseerd als KH M 16 en KH M 15 en op deze kaart aangeduid met 1 structuur (101++). Verderop dezelfde dijk heeft men heel wat meer structuren, vrij kortbij elkaar die "Stützpunkt Wilhelm" vormen. Deze zijn op dit kaartje allen aangeduid met (18++). De eerste structuur hiervan ik KH M 03.

Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Knokke Heist, Sectie G, kadastraal perceel 349s2

Kadasterschets en luchtfoto.

Dit detail toont ons het perceel waar deze bunker is te zoeken. Hij ligt in het talud op de rechter kant, nabij de bovenhoek van de zuidelijke velden. Let op in de noordelijke dijk steekt daar ook nog een bunkertje maar die heeft zelfs niets met de Hollandstellung te maken en is qua makelij WOII en van Duitse makelij. Het betreft een Duitse telefoniebunker, eigenlijk meer een schakelkast voor telefoniekabels..
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • De bunker maakt deel uit van de Nieuwe Hazegraspolderdijk en zal dus allicht wel staatseigendom zijn.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunker staat. Deze bunker dient gezocht te worden in de noordoostelijke hoek van de velden, in de dijk aan de rechter kant, de Nieuwe Hazegraspolderdijk. De resolutie van de foto is sowieso te klein om hier duidelijk de bunkers op te zien.

Een meer actuele luchtfoto kan gezien worden als ondergrond van de hierboven geplaatste kadasterschets.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het betreft een structuur op de voorlinie van de Hollandstellung, kortbij de Nederlandse grens dus.
  • Deze bunker kan beschouwd worden als een verbindingsbunker tussen "Stützpunkt Bayern Schanze" die ter hoogte van het Zwin was gelegen en "Stützpunkt Wilhelm", iets verderop langs dezelfde Nieuwe Hazegraspolderdijk.
  • Deze structuur zal een MG-nest geweest zijn tussen de beide Stützpunkten.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Een manschappenverblijf in de dijk met bijhorende uitwendige mitraillleuropstelling.
Structuur van het bunkertje:
  • 2 L-vormige toegangssassen en 1 bunkerkamer
  • 1 mitrailleuropstelling buiten op de dijk

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is een vrij algemeen grondplannetje van dit type van structuren. Het bevat hierdoor nog wel kleine afwijkingen met wat hier nog staat. De details zullen bij de foto's en de beschrijving hieronder mee besproken worden.

We zien 2 L-vormige toegangssassen waarbij men bij deze bunker met een trap direct na de toegang afdaalt. Daarna heeft men centraal 1 bomvrije ruimte.

Op de bovenkant van de dijk heeft men in dit geval nabij de meest zuidoostelijke toegang nog de restanten van een mitrailleuropstellling.

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door de Duitse Marine. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • Bij deze structuur merk je bijkomend nochtans ook het gebruik van baksteen nabij de toegangscomplexen. Werkte allicht gemakkelijker om die schuine kanten af te werken.
  • Ook het plafond is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • Aan de buitenzijde ziet men een niet zo grote bunker met aan 2 zijdes een toegangscomplex.
  • De ene zijkant van de structuur zit volledig ingewerkt in het talud van de dijk.
  • Ook de dakstructuur zit mee in de dijk en is grotendeels bijkomend verborgen onder graszoden van de dijk.
  • Op de zijkant naar het pad toe kan men nog 1 klein ventilatiegat terugvinden, een zwak iets in feite omdat dit een schuin naar binnenlopend gat betreft.
  • De beide toegangscomplexen hebben een achttal treden naar beneden.
  • Daarna komt men in een L-vormig toegangssas.
  • Deze toegangssassen komen elk van een andere zijde uit in de bunkerkamer.
  • Deze bunkerkamer was origineel afgescheiden van deze sassen met deuren waarvan de hengsels nog zichtbaar zijn.
  • Er zit ook aan een van de toegangscomplexen een toegangsverdediging. Dit is een opening die toelaat te vuren en te observeren vanuit de bunkerkamer naar de toegangstrap. Raar is dat dit enkel aanwezig is op de toegang komende van de Graaf Leon Lippensdreef. De andere zijde heeft dit niet.
  • Op de dijk aan de achterhoek weg van de Graaf Leon Lippenslaan, kan men nog een betonnen muurtje terugvinden dat deel uitmaakte van een open mitrailleuropstelling bij deze bunker. Voorlopig zijn er geen sporen van de mitrailleurpalen, alhoewel deze nog gerust beperkt onder het huidige maaiveld op het talud kunnen steken.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker is vrij vlot bereikbaar en volledig toegankelijk.
  • Hij verkeert nog in vrij goede staat.
  • wel krijgt hij jammer genoeg, allicht omdat hij vrij kortbij de Graaf Leon Lippensdreef gelegen is, ook last van sluikstorten...
  • Dit type van structuurtjes is heel geliefd bij bepaalde diersoorten. In dit geval bevinden er zich vaak zwaluwnestjes in. Gelieve deze te respecteren en gerust te laten aub.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • De bunker draagt inslagen van kogels in de zijmuur van het toegangssas, weg van de Graaf Leon Lippensdreef.
  • Uit welke periode deze dateren valt moeilijk uit te maken.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Tijdens de Duitse bezetting in WOII zouden de Duitsers zowel nabij de bunker KH M 02 en de bunker KH M 03 een platform opgetrekken zijn voor het opstellen van luchtafweer. Deze dienden dan als luchtbescherming bij het daar nabije vliegveld. Deze structuren werden reeds zeer kort na de oorlog afgebroken door lokale bewoners om het hout allicht te kunnen gebruiken als bouwmateriaal of brandhout.
  • in 1944 tijdens de slag om de Scheldtpocket hadden de Duitsers er een dunne verdedigingslijn opgebouwd, vanachter de Hazegraspolderdijk schoten ze met mortieren naar Retranchement, waarbij de Canadese sergeant Hickmann sneuvelde. Naar deze sergeant werd daar later een brug genaamd, de Hickmannbrug. Hierop is alvast in de richting van deze bunker en de beperkt daar aanwezige Duitse stellingen teruggevuurd door de Candadezen. Deze bunker is dus toen zeker opnieuw beperkt gebruikt geweest door de laatste Duitse verdedigers van die stelling. (Info afkomstig van Mr Eddy Lambrecht)

Foto's van deze bunker

Oude foto's uit 1991 - Collectie Alain Van Geeteruyen

Op deze foto uit 1991 zie je op de achtergrond de huizen langs de Graaf Leon Lippensdreef. Hier vooraan de structuur waar de fiche over handelt. Je ziet ook nog heel duidelijk het muurtje liggen (ter hoogte van het maaiveld), dat hoort bij de uitwendige mitrailleuropstelling. Mogelijks steken de eigenlijke mitrailleurpalen nog onder het maaiveld. Op de achtergrond zie je hier nog duidelijk de eerder ook al vermelde Duitse WOII telefoniecentrale of schakelbunker, zoals u het wilt noemen. Deze heeft niets met de Hollandstellung te maken, voor alle duidelijkheid. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Zijaanzicht met een blik op de achterste toegang. Deze structuur is eigenlijk nog amper gewijzigd in vele jaren. (Foto: collectie Alain Van Geeteruyen)

Detail van deze zelfde toegang. Boven het gewapend beton heeft men hier dus duidelijk afgewerkt met baksteen wat zeker niet courant is bij deze bunkers gebouwd door de Duitse Marine. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Eigen prospecties 2016 - 2017

Dit is het zicht op het vervolg van de Hazegraspolderdijk. Je ziet duidelijk dat de eerstvolgende structuur zeker niet direct tegen deze bunker werd gebouwd. Er steken enkele honderden meters tussen.

Dit is dan omgekeerd vanaf de volgende structuur KH M 03 een terugblik op de locatie van de KH M 02. Hij valt nog nauwelijks te zien in de verte.

Dit is de wijze waarop de structuur nogmaal in het zicht komt komende vanaf de Graaf Leon Lippensdreef.

De structuur valt eigenlijk als je hier eens doorwandeld amper te missen. HIj staat recht in het zicht als je op de wegel aankomt. Heel fraai is ook nog het originele betonnen paaltje dat voor de bunker staat. Wat hier ooit opstond, weet ik niet. Mogelijks een verwijzing naar de naam van de wegel.

Op deze blik vanaf de bovenzijde van de dijk zie je mooi dat de huidige bovenzijde volledig mee onder de top van de dijk zit. De bovenzijde heeft dan ook altijd al onder het maaiveld gezeten en zal altijd wel al bijkomend als camouflage bedekt geweest zijn met grond en gras. Let dus ook op als je hier eens de bunkers wilt zoeken, langs de bovenzijde van de dijk, zou je structuren als deze wel eens kunnen missen en gewoon voorbij stappen.

Dit is ongeveer hetzelfde zicht als dat er hogerop te vinden is uit 1991. Merk dat de mitrailleuropstelling al veel minder zichtbaar is.

Detail van deze zijkant. Centraal op de foto een kleine opening die uitkomt in de bovenhoek van de inwendige bunkerkamer.

Zicht op de tweede toegang

Dit is een blik naar binnen in de toegang aan de kant van de Graaf Leon Lippensdreef. Deze foto dateert uit 2016.

Toch zielig hier voor Knokke dan te moeten vaststellen dat dit een foto is van dezelfde toegang amper 1 jaar later, we zijn nu 2017 op deze foto.

Op de achtergrond zie je nog heel beperkt de aanwezige toegangsverdediging.

Detail van de toegangsverdediging onderaan de vorige trap. Aan het tweede toegangscomplex is deze er niet.

Opnieuw een blik naar buiten vanaf de binnenzijde.

Nogmaals een blik op de toegang met links de toegangsverdediging.

De eigenlijke bunkerkamer vanaf deze kant betreden. Tegen de rechter rand zie je nog duidelijk latten zitten die ooit in het beton waren gebetoneerd. Hiertegen zal ooit een houten wandbekleding bevestigd geweest zijn die nu totaal verdwenen is. De latjes zitten hier blijkbaar wel enkel aan de onderzijde wat laat vermoeden dat het enkel over een soort van lambrisering in hout zal gehandeld hebben. Allicht liep het dus niet door tot tegen het plafond.

Dit is de achterhoek rechts van vorige foto. Hier steken een aantal nissen in de muur van groter tot zeer klein. Links in de hoek steekt een schuin naar buiten oplopende opening. Onduidelijk wat daarvan ooit de bedoeling was want veilig voor het volk intern aanwezig, kan je dat natuurlijk niet noemen. Persoonlijk zou het mij niet verbazen mocht dit als bedoeling hebben gehad lichtkogels af te vuren die dan zichtbaar zouden moeten zijn vanaf het achterland.

Terugblik in de kamer met achteraan de toegangsverdediging van de binnenzijde gezien.

Nogmaals een terugblik over de ganse kamer.

De achterhoek van het tweede toegangssas. Zoals vaak in deze bunkertjes, heel wat zwaluwnesten. Laat deze onaangeroerd aub.

Tweede toegangscomplex

Nog een blik op dit toegangssas met links toch wel een serieus aantal projectielinslagen. Dit lijken inslagen van standaard kogels.

Deze tweede toegang vanaf de buitenzijde.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
Vorige: KH M 15
Volgende: KH M 03